مقابله با اعتیاد از طریق آموزش مهارت‌های زندگی
برنامه‌های پیشگیری از اعتیاد به صورت متمرکز و هدفمند از سال 1381 در ستاد
مبارزه با مواد مخدر و با همکاری حدود 11 وزارتخانه، دستگاه و سازمان شروع
شد. برنامه‌های متنوعی که گروه‌های سنی خاص، گروه‌های هدف خاص مانند مراکز
آموزشی، خانواده‌ها، جامعه و... را دربرمی‌گرفت یکی از این برنامه‌ها در
کشورهای موفقی که توانسته‌اند از ورود افراد جدید به حیطه اعتیاد جلوگیری
کنند برنامه مهارت زندگی است.گرچه این برنامه چند سالی است که جزو
اولویت‌های برنامه‌های پیشگیری از مصرف مواد مخدر و روانگردان است اما هنوز
نتوانسته آن‌گونه که انتظار می‌رفت در سطح وسیعی توسعه یابد تا بتواند
تأثیرات خود را در پیشگیری از اعتیاد نمایان کند. در حال حاضر آموزش
مهارت‌های زندگی توسط مراکز مشاوره و مراکز درمانی و پیشگیری وابسته به
وزارت بهداشت و سازمان بهزیستی، همکاری ستاد مبارزه با مواد مخدر موجود
است و خانواده‌ها برای فراگیری آموزش‌های مرتبط با این مهارت می‌توانند از
طریق دو دستگاه فوق اقدام کنند.
مهارت‌های زندگی چیست؟
این مهارت‌ها توانایی‌هایی هستند که به ما کمک می‌کنند در موقعیت‌های گوناگون عاقلانه و درست رفتار کنیم.
اهداف مهارت‌های زندگی
تقویت روحیه همزیستی مسالمت‌آمیز، تقویت مهارت‌های ارتباطی،رشد و تقویت
عواطف انسانی،تأمین تندرستی جسمی و سلامتی روانی از جمله اهداف مهارت‌های
زندگی است، همچنین تقویت روحیه مشارکت و همکاری و بالا بردن سازگاری فرد با
خود.
انواع مهارت‌های زندگی
1-مهارت تفکر نقادانه: این مهارت یک
فرایند شناختی، فعال، سازمان یافته و هدفمند است که فرد با استفاده از آن
به بررسی اندیشه‌ها و باورهای خود و دیگران یا شرایط ویژه می‌پردازد. بعضی
از ویژگی‌های این مهارت شامل داشتن روحیه پرسشگری، نقدپذیر بودن، داشتن
توانایی تشخیص درست از نادرست، توجه به جنبه‌های مثبت و منفی مسأله.
2-
مهارت تفکر نوآور: این مهارت مهارتی است که شخص به وسیله آن از ترکیب
مهارت‌های حل مسأله و تصمیم‌گیری از اندیشه‌ها یا روابط نو برخوردار شده و
توانایی کشف و برگزیدن راه حل‌های تازه را پیدا می‌کند.
3- مهارت
تصمیم‌گیری: موفقیت در زندگی و تصمیم‌گیری‌های درست و منطقی انسان است و
این مهارت به ما کمک می‌کند تا با دانش و آگاهی کافی با توجه به اهداف
واقع‌بینانه خود، از میان راه‌حل‌های گوناگون بهترین راه‌حل را بر‌گزینیم.
فرایند تصمیم‌گیری در افراد شامل مشخص کردن موضوع یا مسأله، جمع‌آوری
اطلاعات، بررسی پیامدهای هر انتخاب، اجرای تصمیم‌گیری و ارزشیابی
دوباره است.
4- مهارت حل مسأله: مهارت حل مسأله این توانایی را به ما می‌دهد که با
توجه به تجربه‌های علمی و توانمندی‌های ذهنی خود بتوانیم در جهت حل مسأله
یا مشکل قدم برداریم و به نتیجه دلخواه دست پیدا کنیم.
5- مهارت
خودآگاهی: این مهارت توانایی شناخت دقیق و درست از خود یا به عبارتی، شناخت
نگرش‌ها، اندیشه‌ها، هیجان‌ها، باورها، مهارت‌ها و کاستی‌های خود به منظور
شناخت بیشتر و بهتر حقوق فردی، اجتماعی و مسئولیت خود است. این‌گونه افراد
که دارای مهارت خودآگاهی هستند برای خود ارزش فراوانی قایلند احساس
خشنودی و رضایت خاطر زیادی دارند، دارای روحیه همکاری و مشارکت بالایی
هستند، در مقابل فشارها و ضربه‌های اجتماعی و روانی پایداری بیشتری از خود
نشان می‌دهند.
6- مهارت همدلی: این توانایی نوعی تمایل پاسخ‌دهی به
حالت عاطفی دیگران است یعنی اینکه بتوانیم مسائل دیگران را حتی زمانی که در
آن شرایط قرار نداریم درک کرده و برای دیدگاه‌ها و احساسات آن‌ها ارزش
قایل شویم.
7- مهارت ارتباط مؤثر: رابطه‌ای است کلامی و غیرکلامی میان
دو یا چندنفر که در طی آن افراد می‌توانند، باورها، خواسته‌ها، نیازها و
هیجان‌های خود را بیان کرده و به نوعی احساس رضایت دست یابند. این مهارت
باعث می‌شود که به این باور برسم که «هم من خوبم و هم شما خوبید»، مقاومت
دیگران را درک کنیم، احساس سودمندی و مفید بودن داشته باشیم، بدانیم افراد
در وضعیت‌های احساسی متفاوت، رفتارهای گوناگون دارند.
8- مهارت مقابله
با استرس: این مهارت به ما کمک می‌کند تا استرس‌های گوناگون و اثرات آن‌ها
را شناخته و راه‌های کاهش یا مدیریت بر آن‌ها را به دست آوریم.
بعضی
از راه‌های کنترل دسترسی عبارتند از: نه گفتن به درخواست‌های نابجای دیگران
مثل آیا دوست داری مواد مصرف کنی؟ با این مهارت می‌توان جنبه مثبت حوادث
را دید و به خوبی‌ها و زیبایی‌ها اندیشید، همچنین عوامل استرس‌زا را شناخت و
آن‌ها را از میان برداشت.
9- مهارت مدیریت بر هیجان‌ها: اگر بتوانیم
مدیریت خوبی بر هیجان‌های خود مانند، ترس، شادی، غم، خشم، نگرانی و...
داشته باشیم رؤیاها، خاطره‌ها و ادراک‌های ما جان می‌گیرند.
10- مهارت
روابط بین فردی: این مهارت، مهارتی است که به وسیله آن آگاهی‌ها و احساسات
خود را از راه پیام‌های کلامی و غیرکلامی با دیگران در میان می‌گذاریم.
* رئیس کارگروه کاهش تقاضای مواد مخدر کمیته مستقل مبارزه با موادمخدر مجمع تشخیص مصلحت نظام
